BİTLİS SANCAĞI

HAYATTA KALAN BAGRAT PETROSYAN’IN, BİTLİS SANCAĞININ BİT­LİS KAZASINDAKİ GÜZELDERE’NİN KARB KÖYÜ KATLİAMIYLA İL­GİLİ TANIKLIĞI

12 Ağustos 1916, İğdir

Bitlis’in Güzeldere sancağının Karp köylüsü, görgü şahidi Bagrat Petrosyan’ın (42) anlattıklarına istinaden:

Karp’ın 60 hanesi ve 1.500 nüfusu vardı; Surb Simon (14) adlı bir kili­sesi, bir okulu, iki su değirmeni ve bir yağhanesi vardı. Kilisenin 15 tane elyazması İncil’i, 12 gümüş haçı ve dört adet gümüş kenarlı İncil’i vardı. Köyün yıllık toplam geliri 64.000 ölçü buğday ve arpa ile 60.000 balya samandı. Köyün 2.580 koyunu ve 1.800 sığırı vardı.

1914 Temmuzu sonlarında Karp’tan 18-30 yaşındaki erkekleri aske­re aldılar. Tüm askere gidenler, 10 günlük erzaklarını yanlarına almaya mecburdu ve evlerinde kalan gıda stokunun yedide birine onların erzakıy­la birlikte el koyuyorlardı. Asker adaylarından biri silahaltına çağrıldığı zaman yerinde bulunmadığında evi, içindekilerle birlikte ateşe veriliyor ve sığırlarına ve koyunlarına el konuluyordu. Örneğin, Gazar Hokheyan çağrıldığında evde bulunmadığından dolayı, evini yaktılar ve tüm mal varlığına el koydular. Manuk Hovsepyan, Hovsep Gasparyan, Mikayel Srapionyan, Vahan Pağtasaryan, Minas Soğomonyan ve diğerlerine de böyle davrandılar.

Türk ordusundan kaçan Vardan Hakobyan (Karplı) ve Nazar Simon- yan şunları anlattı:

“Türk subaylar bizi ölümüne çalıştırıyor, günlerce aç bırakıyor ve geceler boyu nöbet tutturuyordu. En basit askerler dahi dinimize ve tüm kutsal değerlerimize küfrediyordu. Şubat 915’te tüm Ermenileri silah­sızlandırdılar ve Erzincan’ın Dsakkar denilen vadisinde toplayıp, çeşitli yerleri kazmaya zorladılar ve yeteri kadar çukur kazdıktan sonra, açtığı­mız çukurlara girmeye zorlayıp, kendi ellerimizle açtığımız mezarların içinde bizi kurşunluyorlardı. Arkadaşlarımızın bu şekilde öldüğünü gö­rüp, gece vakti kaçmayı başardık.”

1915 Mayısının başlarında 10.000 Kürt, Türk ve düzenli Türk ordu birlikleri Bitlisli Ali Efendi, Nasl Efendi, Kotomlu Davuz Ağa, Şikırmlı Fazka Haşan, Mızreli Kulin liderliğinde, Karp’a ve Güzeldere bölgesin­deki 10 köye saldırdı. Karplı 70 silahlı erkek, Coc adlı vadide, dört gün boyunca şiddetli bir direniş gösterdi, fakat sonunda mermileri ve açlıktan da dermanları tükenip, kuşatma zincirini yardılar, lâkin sadece altı kişi kurtuldu. Liderleri, şu anda hâlâ sağ olan Vahan Pağtasaryan, Levon Aspaturyan, Soğomon Şahbazyan ve Poğos Mıkhitaryan’dı. Karp’ın ve Güzeldere’nin tüm Ermeni nüfusunu Bitlis’e götürdüler ve oradaki Ermeni nüfusla birlikte katlettiler.

Karp’tan sadece altı erkek kurtulmuştur. Karplı 54 erkek de önceden yurt dışına gitmişti ve nerede bulundukları bilinmemektedir.

Derleyen: G. M. Nerkararyan

E MA, fon 227, liste 1, dosya 423, yaprak 20 ve arka yüzü, orijinal, el yazısı.