HAYATTA KALAN STEPAN HARUTYUNYAN’IN, MUŞ SANCAĞININ SASUN KAZASI, MİCGÜĞ KÖYÜ KATLİAMLARIYLA İLGİLİ TANIKLIĞI
16 Ağustos 1916, Koğb
Sasun’un Mecgüğ köyünden Stepan Harutyunyan’m (23) anlattığına göre (görgü tanığı):
Mecgüğ’de 52 hane ve 900 nüfus, bir manastır (Surb Arakelots (29)), bir okul, bir su değirmeni, 4.000 koyun, 500 sığır, 52 katır vardı. Köyün yıllık geliri 900 ölçü buğday, 1.000 balya samandı.
Köyün büyük bir kısmı yakılmıştır.
20 Temmuz 1914’te Mecgüğ’den 20-60 yaşları arasındaki erkekleri askere götürdüler. Zamanında teslim olmayan asker adayının evini yakıp mallarına el koyuyorlardı.
Mecgüğlü, asker adayı olmayan 60 kişiyi de bedava çalıştırıyorlardı.
12 Mayıs 1915’te, 1.000 Kürt ve 500 hükümet askeri, Museli Papur’un Genco’sunun oğlu Abdul Aziz, Habe’nin Yusuf’u (Şekolu), Calallı Selim, Bekarlı Şakımeran, Haydar’ın oğlu Sevdo (Danirli) önderliğinde Mecgüğ’e saldırdı. Köyün silahlı gençleri altmış (60) gün boyunca kahramanca direndi eşkıyaya. Bu çatışmada muhtar Şaro Mırtikyan, Ter Gaspar Simonyan, Gevorg Ter Khaçaturyan, Harutyun Gazaryan, Melkon Makaryan vd. hayatını kaybetti. Bu altmış günlük direnişten sonra Mecgüğlüler halkla birlikte Andok Dağı’na çekildi ve orada da 20 gün direndi. Ordan sonra daha başka dağlara çekildiler ve sürekli kısmi çatışmalara girerek, 900 kişiden sadece 31 kişi kurtulmuştur.
Derleyen: G.M. Nerkararyan
Not: Sasun köylerindeki tüm olaylar birbirine benzediğinden, tek tek yazmaya gerek yoktu. Sadece aşağıda köylerin kayıp listesini veriyorum [1]:
| Hane | Nüfus | Kurtulan kişi sayısı | |
| Khındzorik | 35 | 500 | 25 |
| Cortnik | 25 | 450 | 40 |
| Kacarenq | 20 | 350 | 6 |
| Tatuk | 22 | 400 | 2 |
| Dalhor | 15 | 200 | 11 |
| Baloyink | 8 | 80 | 8 |
| Marsto | 15 | 250 | 1 |
| Daşbatrik | 8 | 80 | – |
| Tsokar | 2 | 30 | 1 |
| Gomgez | 8 | 100 | 1 |
| Pısank | 11 | 200 | 6 |
| Gomk | 25 | 400 | 10 |
| Mızra | 5 | 60 | 10 |
| Çim | 3 | 40 | 3 |
| Pışut | 12 | 150 | – |
| Mıktenk | 31 | 500 | 25 |
| Batsi | 15 | 150 | 10 |
| Havkunk | 8 | 200 | 10 |
| Şuşnamerk | 35 | 350 | 14 |
[1] Tam değildir.
EMA, fon 227, liste 1, dosya 439, yapraklar 4 ve arkayüz-2 arka yüz, orijinal, el yazısı.